Friedhof für Opfer der Gewaltherrschaft

Opis cmentarza

W początkach 1941 r. na polecenie Wehrmachtu, około 2 kilometrów na wschód od Stalagu XB Sandbostel stworzono cmentarz obozowy. Największą grupę spoczywających tu osób stanowią jeńcy radzieccy, których chowano w mogiłach zbiorowych. Tu spoczywają również jeńcy polscy, którzy zostali osadzeni w stalagu po upadku powstania warszawskiego. Oprócz tego jeńcy włoscy, francuscy oraz około 3000 więźniów obozów koncentracyjnych, wypędzonych z Neuengamme w tzw. marsz śmierci.

Po wyzwoleniu – latem 1945 r. radziecka administracja wojskowa zarządziła budowę pomnika upamiętniającego ofiary pochodzące z krajów ZSRR. A tuż obok, w północno-wschodniej części cmentarza Polacy postawili pomnik ku pamięci zmarłych 33 towarzyszy niewoli. Na podwyższeniu w postaci schodków z cegły klinkierowej ustawiono sześciokątną stelę ze stylizowanym polskim orłem oraz niewielką tablicę z inskrypcją w języku polskim: 1939-1945/Tu leżą nie doczekawszy Polski […]/ Śpijcie spokojnie w Panu! My zaniesiemy wasze [czyny] Ojczyźnie i Narodowi 1939-1945”. Groby Polaków znajdowały się przed pomnikiem, po lewej i prawej stronie centralnej drogi dojazdowej. W 1956 r. ustawiono na nich kamienne krzyże z danymi personalnymi.

Więźniów obozów koncentracyjnych z tzw. marszu śmierci początkowo pogrzebano w mogiłach zbiorowych w okolicach stalagu. Pierwszej reorganizacji cmentarza dokonano w 1949 r. kiedy to skomasowano groby jeńców radzieckich. Kolejna przebudowa miała miejsce w latach 1954-56. Wtedy to przeprowadzono ekshumacje ciał więźniów obozów koncentracyjnych i dokonano ponownego ich pochówku na terenie byłego cmentarza stalagowego. Teren ten przebudowano, zdemontowano polski (groził zawaleniem) i sowiecki pomnik, a w ich miejsce ustawiono wysoki krzyż w centralnej części wzniesienia, który z lewej i prawej strony okalają mniejsze stele oraz ustawiono stylizowaną prezentację biblijnej Grupy Ukrzyżowania na Golgocie.

Obecnie w lewej części znajdują się - 4 zbiorowe mogiły jeńców sowieckich. Zmarli spoczywają w 70 rzędach masowych grobów. Ich dokładna liczba do dziś nie jest znana. Szacunki mówią o od 8 000 do 50 000, oraz około 100 pojedynczych grobów jeńców jugosłowiańskich i innych nieznanych narodowości. W prawej części cmentarza: - ok. 70 pojedynczych grobów jeńców wojennych polskich i nieznanych narodowości; - 2397 pojedynczych grobów niezidentyfikowanych więźniów obozów koncentracyjnych; - 41 nieznanych więźniów obozów koncentracyjnych ekshumowanych z masowego grobu niedaleko Brokel w 1963 r.

Od 1946 r. za ich opiekę nad cmentarzem odpowiada kraj związkowy Dolna Saksonia, a od 1973 roku cmentarzem w imieniu państwa opiekuje się gmina Sandbostel.

Przyjmuje się, że spoczywa tu 33 jeńców polskich, jednak liczba ta może być większa. Części zmarła w stalagu a brak jest jakichkolwiek informacji gdzie zostali pochowani. Osoby te zostały uwzględnione na liście zamieszczonej poniżej. .

Dane adresowe

Adres cmentarza: Sandbostel, Dolna Saksonia
Beverner Str. 24
27446 Sandbostel
GPS: 53.410343,9.138580

Administrator cmentarza:  Gedenkstätte Lager Sandbostel,
www.stiftung-lager-sandbostel.de/,
Greftstraße 3, 27446 Sandbostel,



ZDJĘCIA CMENTARZA
POCHOWANI

Bogusławski Władysław
(1902-1945)

więcej

Brzeziński Feliks
(1909-1940)

więcej

Brzeziński Władysław
(1894-1944)

więcej

Buczak Michał
(1910-1945)

więcej

Cholewicki Bogdan
(1928-1944)

więcej

Galewski Władysław
(1921-1945)

więcej

Goździkowski Zdzisław
(1925-1945)

więcej

Jabłoński Józef
(1912-1944)

więcej

Jarzyński Franciszek
(1924-1945)

więcej

Jaworski Bogdan
(1925-1945)

więcej

Jędrzejczak Józef
(1910-1942)

więcej

Kłosowicz Jerzy
(1920-1945)

więcej

Korbiński Kazimierz
(1899-1945)

więcej

Korsak Jan
(1924-1945)

więcej

Kretter Roman
(1915-1942)

więcej

Kwieciński Stanisław
(1924-1945)

więcej

Metkowski Konrad
(1915-1942)

więcej

Mościcki Jerzy
(1926-1945)

więcej

Olczyk Czesław
(1920-0)

więcej

Pasternak Stefan
(1919-1944)

więcej

Pochmarski Bolesław
(1886-1945)

więcej

Pyziak Wiesław
(1927-1945)

więcej

Smentek Kazimierz
(1895-1944)

więcej

Smyk Witold
(1919-1943)

więcej

Stefankiewicz Jan
(1914-1942)

więcej

Stefański Ryszard
(1925-1944)

więcej

Szubert Henryk
(1904-1944)

więcej

Śnieżek Stefan
(1903-1944)

więcej

Tiez Józef
(1908-1945)

więcej

Trojanowski Ryszard
(1913-1944)

więcej

Urbaniak Czesław
(1919-1943)

więcej

Walczak Jan
(1913-1939)

więcej

Werner Seweryn
(1896-1945)

więcej

Wochtman Henryk
(1912-1945)

więcej

Zajkowski Maciej
(1905-1944)

więcej

Zaskowski Henryk
(0-1944)

więcej

© FPNP 2017–2022