Aleja grobów i upamiętnienie więźniów kz, Stadtfriedhof Seelhorst, Hannover

Pochowani

więźniowie, cywile

Rodzaj mogiły

kwatera wojenna

cechy charakterystyczne

Wzdłuż środkowej alei ciągnącej się od wejścia od strony ulicy Hoher Weg znajduje się upamiętnienie więźniów obozu koncentracyjnego Neuengamme, który zostali zamordowani w filiach tego obozu, zlokalizowanych na terenie Hanoweru. W latach 1943-45 na terenie miasta funkcjonowało siedem takich obozów, z których więźniów zatrudniano przede wszystkim w przemyśle zbrojeniowym. Jest to miejsce pochówku 291 więźniów kz i 38 ofiar sądów specjalnych, zamordowanych w więzieniu Gestapo w dzielnicy Ahlem. Ofiary te straciły życie na skutek wyczerpania, głodu, tortur lub nieludzkich warunków życia i pracy. Część z nich zginęła podczas bombardowań lub została zastrzelona podczas próby ucieczki. Po zakończeniu wojny wojskowa administracja brytyjska nakazała ekshumacje masowych grobów na cmentarzu Seelhorst. W 1946 roku 139 ciał więźniów kz z podobozów w Stöcken, Ahlem, Misburg i Limmer pochowano wzdłuż głównej alei cmentarnej, oprócz tego pochowano tu także szczątki 41 niezidentyfikowanych ofiar znalezionych na terenie obozu przy fabryce akumulatorów w Stöcken oraz 149 urn znalezionych po wojnie w cmentarnym krematorium. Aleję z pogrzebanymi prochami więźniów obozu koncentracyjnego zamyka budynek krematorium w którym palono zwłoki więźniów zamordowanych w hanowerskich filiach KZ Neuengamme. Po wyzwoleniu Hanoweru odnaleziono w budynku zarządu cmentarza (w budynku krematorium?) 149 urn z prochami, rejestr i tekturowe „tabliczki” w które były zaopatrzone zwłoki pomordowanych więźniów, imię i nazwisko, data urodzenia i śmierci, miejsce urodzenia (nie we wszystkich przypadkach), w jakim obozie przebywał. Krematorium funkcjonowało do 25 marca 1945 roku, po tej dacie zmarłych grzebano w masowych grobach w kwaterze nr 18 i 19, w ostatnich dniach działań wojennych, zmarłych grzebano na terenie obozów. Przy symbolicznej bramie do kwatery znajduje się płyta z nazwiskami kilkudziesięciu obywateli Litwy i 2 małych płyt z nazwiskami polskich żydów z Łodzi. Nie ma natomiast żadnej informacji imiennej o pochowanych w tym miejscu więźniach hanowerskich obozów. Po lewej i prawej stronie umieszczono dwie metalowe tablice z tekstem w języku niemieckim i symbol więźniów obozów koncentracyjnych, trójkąt (Winkel) z literami KZ.

stan zachowania

bardzo dobry

lokalizacja

Środkowa aleja cmentarza rozciągająca się od wejścia od strony ulicy Hoher Weg do budynku

tekst z tablicy memoratywnej

Ku pamięci naszych zamordowanych towarzyszy z obozów koncentracyjnych Mühlenberg, Ahlen i Stöken. Pamiętajmy 12 milionów ofiar nacjonalistycznego terroru wszystkich narodowości.