Mahn‑ und Gedenkstätte Ravensbrück

Opis cmentarza

Miejsce Przestrogi i Pamięci Ravensbrück
Kobiecy obóz koncentracyjny (Frauenkonzentrationlager) Ravensbrück, powstał w początkach 1939 r. w Meklemburgii. Był to wtedy pierwszy i jedyny kobiecy obóz koncentracyjny (funkcję tę pełnił do marca 1942 r., kiedy to w KL Auschwitz utworzono oddział kobiecy). Od 1941 r. był on systematycznie powiększany, osiągając rozmiary trzykrotnie większe niż na początku. Dobudowano także część męską (kwiecień 1941 r.) oraz stworzono sieć podobozów z licznymi fabrykami i warsztatami, w których zatrudniano więźniarki.
Nadzór nad więźniarkami sprawowały kobiety, obóz w Ravensbruck był także ośrodkiem szkoleniowym dla dozorczyń z SS., które potem kierowano do pracy w innych oddziałach żeńskich.
Przez obóz w Ravensbruck przeszło około 120 tysięcy kobiet i dzieci 27 narodowości, oraz blisko 20 tysięcy mężczyzn. Według najnowszych badań zamordowano około 28 tysięcy osób (wcześniejsze dane mówiły o liczbie od 70 do 90 tysięcy ofiar).
Najliczniejszą grupę blisko 40 tysięczną stanowiły kobiety z Polski. Przez administrację SS obóz traktowany był jako miejsce wyniszczenia polskiej kobiecej inteligencji. Pierwsze do obozu trafiły działaczki polonijne z Niemiec już 23 września 1939 r. a w listopadzie przybył pierwszy transport kobiet z okupowanej Polski. Również z tej grupy rekrutowano kandydatki, na których przeprowadzano okrutne „eksperymenty medyczne”. W sierpniu i wrześniu 1944 r. do obozu trafiła duża grupa kobiet z walczącej Warszawy.
W listopadzie 1941 roku oraz w styczniu 1942 r. wyselekcjonowano z Ravensbrück 1600 kobiet, które wysłano do specjalnych ośrodków eutanazyjnych w Beernburgu – Salle oraz Hartheim, gdzie zostały zamordowane w komorach gazowych. Od lutego 1941 r. w Ravensbrück wykonywano egzekucje (do końca sierpnia 1942 r. niemal wyłącznie na Polkach). Później zdarzały się egzekucje Rosjanek i Francuzek. Początkowo kobiety były rozstrzeliwane w lesie okalającym obóz, później w szczelinie muru w pobliżu krematorium. Szczególnym echem obiła się egzekucja więźniarek wykorzystywanych wcześniej do eksperymentów medycznych. Ostatnia egzekucja odbyła się 5 stycznia 1945 r.
W latach 1940–1943 ciała zmarłych w obozie kobiet spopielane były w krematorium w Fürstenberu, w podziemnej kaplicy cmentarnej. Prochy grzebano w nieoznaczonych mogiłach zbiorowych. 29 kwietnia 1943 r., w obozie powstało krematorium a w lecie 1944 roku zbudowano również komorę gazową. Krematorium i komora gazowa działały nieprzerwanie do końca istnienia obozu. Prochy zamordowanych kobiet wsypywano do okolicznego jeziora.
Od sierpnia 1944 r. w obozie rozpoczęła się akcja zacierania śladów zbrodniczej działalności. Polegała ona przede wszystkim na mordowaniu świadków. Chore i niezdolne do pracy kobiety wysyłano na śmierć do komory gazowej. W marcu 1945 r. rozpoczęto niszczenie dokumentacji obozowej. Usiłowano ukryć również fakty związane z wykorzystywaniem kobiet do niewolniczej pracy przez niemieckie firmy. W tym czasie prowadzono także negocjacje ze Szwedzkim Czerwonym Krzyżem w sprawie udzielenia pomocy humanitarnej więźniarkom. Odbywały się one przede wszystkim za pośrednictwem hrabiego Folke Bernadotte. Na skutek tych rozmów z początkiem kwietnia 1945 r. wywieziono z obozu do Szwecji i Danii około 8000 tysięcy więźniarek. Pozostałe 20 tysięcy więźniarek w ostatnich dniach wojny wypędzono w marszach ewakuacyjnych nazywanych marszami śmierci na zachód. Obóz został wyzwolony 30 kwietnia przez wojska radzieckie. Znajdowało się w nim jeszcze około 2 tysięcy więźniarek słabych i chorych. Część z nich zmarła wkrótce po wyzwoleniu.
W okresie powojennym wokół terenu obozu założono trzy cmentarze, na których pochowano ofiary. W 1950 r. przeprowadzono ich ekshumację i wraz z prochami znalezionymi przy krematorium przeniesiono do masowego grobu na terenie obecnego muzeum.
Staraniem grupy byłych więźniarek już od 1948 r. w obrębie dawnego krematorium odbywały się uroczystości upamiętniające a 1959 r. uruchomiono Narodowe Miejsce Przestrogi i Pamięci Ravensbruck obejmujące wybrzeże jeziora Schwedtsee. Od 1993 r. administrowane i prowadzone przez Fundację Brandenburskie Miejsca Pamięci. Fundacja ta jest finansowana po połowie przez władze federalne i kraj związkowy Brandenburgia.

Dane adresowe